Wszystko, co o jajkach warto wiedzieć i garść praktycznych porad, jak się z nimi obchodzić.

Wartość odżywcza jaj
Białko jaja zawiera wszystkie niezbędne organizmowi aminokwasy, których on sam nie potrafi wytworzyć. Są one przyswajane niemal w całości i służą między innymi do budowy mięśni.

Witaminy i minerały
Jaja zawierają żelazo, fosfor, siarkę, wapń, potas, chlor, jod, cynk, witaminy A, D, E oraz z witaminy grupy B w tym kwas foliowy. Z tego względu jaja są cennym składnikiem każdej diety w tym kobiet ciężarnych, dzieci, młodzieży i rekonwalescentów.

Luteina i inne
W jajku znajduje się także luteina, która ma niebagatelne znaczenie dla oczu: zapobiega uszkodzeniom siatkówki, zwalczając wolne rodniki. Poza tym dzięki zawartości lecytyny, jaja poprawiają pamięć i koncentrację.

Kaloryczność
Białko jaja ma tylko 14 kcal, a całe jajo 83 kcal. Zatem jeśli dbasz o figurę, a uwielbiasz jajecznicę, rób ją np. z dwóch jaj, ale oddzielając od jednego z nich żółtko.

Cholesterol
Jedno jajo zawiera aż 270 mg cholesterolu. Trzeba jednak wiedzieć, że żadne badania naukowe nie potwierdziły, że dieta bogata w jaja jest przyczyną chorób serca! Poza tym sam wysoki poziom cholesterolu to za mało, aby zachorować na miażdżycę – tak twierdzą niektórzy naukowcy i opinia ta powoli zaczyna liczyć się w środowisku naukowym.
Co ciekawe, jaja zawierają kwasy omega-3, które obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Mają więc działanie prozdrowotne. Na dodatek zawarta w jajach lecytyna zapobiega odkładaniu się cholsterolu w ścianach naczyń krwionośnych.
Osoby zdrowe mogą jadać do 4 jaj tygodniowo. Osoby cierpiące na choroby serca, według oficjalnych zaleceń, nie powinny przekraczać liczby 2 jaj tygodniowo.

Sposób przygotowania
Najzdrowsze są jaja gotowane na miękko lub jajecznica na parze. Jeśli lubisz jaja na twardo (w Wielkanoc trudno się bez nich obejść), gotuj je nie dłużej niż 8-10 minut, aby nie straciły cennych witamin. Zbyt długie gotowanie pozbawia jajko nawet 40% wartości odżywczych. Gotowanie trwające 8-10 minut zabija też wszystkie bakterie obecne na skorupie jaj.

Oznaczenia jaj:
Sprawdź cyfrę widniejącą na stemplu na skorupce, po literach PL:
- cyfra 1 oznacza, że jajo zniosła kura hodowana na dużym wybiegu,
- cyfra 2 to symbol chowu na ściółce,
- cyfra 3 oznacza, że kury leżą w klatkach.
Im niższa cyfra, tym lepsze warunki życia kur i tym lepsza jakość samego jajka.

Dla smakoszy
Jaja strusie – jedna sztuka waży ok. 1650 g, zawiera 1 kg białka i 320 g żółtka oraz pięć razy więcej (niż jajo kurze) cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Jaja gęsie – pożywne, ale ciężkostrawne, bo zawierają sporo tłuszczu.
Jaja przepiórcze – trzy jaja przepiórcze to odpowiednik jednego kurzego. Choć mają mniej żółtka i tłuszczu niż jaja kurze, zawierają więcej witamin i minerałów.

Jak sprawdzić świeżość jaj
Włóż jaja do garnka z zimną wodą. Jaja świeże pozostaną na dnie, lekko nieświeże ustawią się w wodzie pionowo, a całkiem zepsute wypłyną.

Jak ugotować jajo aby jego skorupka nie pękła
Sposób 1 – jaja na twardo i na miękko: Zanim wrzucisz jaja do gotującej się wody, wyjmij je z lodówki i ogrzej najpierw w ciepłej, a następnie w mocno gorącej wodzie. Ogrzane wkładaj do wrzątku.
Sposób 2 – jaja na twardo: Nakłuj szerszy koniec jaja szpilką i włóż je do zimnej wody z dodatkiem octu. Wolno doprowadzaj wodę do wrzenia, gotuj wymaganą liczbę minut.
Ugotowane jajka możesz przechowywać w lodówce 2 dni. Najlepiej jest obrać je ze skorupki i umieścić w lekko osolonej wodzie.

Jak obrać jajko ze skorupki, nie uszkadzając jajka
Po ugotowaniu wstaw jaja do zimnej wody. Gdy ostygną, przy obieraniu skorupka bez problemu odejdzie od jajka.

Jak odróżnić jajko ugotowane od surowego?
Zakręć jajem na blacie stołu. Jajo ugotowane będzie się kręcić, a surowe nie.

Czym są nowalijki?

Codzienne jedzenie dużej ilości warzyw to podstawowy element zdrowej, zbilansowanej diety oraz warunek dobrego stanu zdrowia. Zimą dostęp do świeżych warzyw i ziół jest znacznie ograniczony. W tym sezonie najczęściej wybieramy produkty mrożone, które również są pełnowartościowe, jednak nie są tak apetyczne i pachnące jak te prosto z targu.
Nowalijki można podzielić na gruntowe oraz z upraw szklarniowych. Na początku sezonu, na przełomie marca i kwietnia, sprzedawcy oferują właśnie te drugie, wśród których należy wymienić szczypiorek, rzodkiewki, botwinkę, cebulę dymkę, szczaw czy sałatę.

Nowalijki szklarniowe i gruntowe – czym się różnią?

Po ustąpieniu zimy warto w pierwszej kolejności wybierać przede wszystkim te rośliny, w przypadku których spożywa się górną część, wystającą znad ziemi. Wiąże się to bowiem z często dodawanymi do gleby nawozami – najbardziej oddziałują one właśnie na warzywa korzeniowe. W marcu najlepiej kupować świeże:

• ogórki,
• sałatę,
• szczypior,
• botwinkę,
• pomidory,
• natkę pietruszki,
• koperek,
• kapustę białą i pekińską,
• szczaw,
• szpinak.

Trzeba jednak pamiętać, że produkty, które pojawiają się na targowiskach już na początku marca, najczęściej pochodzą z uprawy szklarniowej. Tak wyhodowane warzywa również są smaczne i zawierają cenne substancje mineralne, ale niestety mają znacznie mniej witamin niż te rosnące na polach. Bardzo często pierwsze nowalijki mają ograniczony dostęp do światła słonecznego, którego w styczniu, lutym i na początku marca nadal jest w Polsce niewiele.

Aby zapewnić roślinom szybki wzrost i nieskazitelną formę stosuje się opryski z substancji chemicznych z dodatkiem azotu, saletry czy soli amonowych, które są wchłaniane przez warzywa. Badania dowodzą, że to właśnie pierwsze nowalijki – sałata, rzodkiewka, szpinak czy botwinka – zawierają największe ilości azotanów zmniejszających wartość zdrowotną warzyw.

Nieco później, kiedy na rynku zaczną pojawiać się nowalijki z uprawy gruntowej, można coraz śmielej sięgać po warzywa korzeniowe i rosnące pod ziemią takie jak:

• buraczki,
• marchewkę,
• seler,
• korzeń pietruszki,
• rzodkiewkę,
• cebulę dymkę,
• por.

Na przełomie kwietnia i maja, na targowiskach można znaleźć jeszcze większą różnorodność warzyw liściastych, na których nie stosowano chemicznych oprysków ze szkodliwymi azotanami. Jest to zatem najlepszy czas na włączenie dużej ilości świeżych produktów do swojej diety bez większych obaw o ich pochodzenie.

Czy warto jeść nowalijki?
Nowalijki to produkty, które bez wątpienia powinny znaleźć się w codziennym, wiosennym menu każdej osoby. Są nie tylko smaczne i chrupiące, ale przede wszystkim stanowią źródło wielu witamin – podczas zimy często ich brakuje.

Nowalijki - szczypior
Młody szczypiorek stanowi świetny dodatek do kanapek i jest ceniony za swój charakterystyczny, lekko ostry aromat, a także zawartość cennych substancji, które wzmacniają naturalną odporność organizmu i wspomagają leczenie infekcji. Ponadto działa on bakteriobójczo i przeciwgrzybiczo, dzięki czemu sprawdzi się jako dodatek do diety osób zmagających się z wieloma chorobami.

Nowalijki - botwinka
Warto włączyć do swojej diety młode buraczki i liście botwinki bogate w witaminę B9, czyli kwas foliowy, oraz żelazo, niezwykle ważne zwłaszcza w diecie osób zmagających się z niedoborami, a także u kobiet w ciąży. Najpopularniejszą formą wykorzystania tej rośliny jest orzeźwiający chłodnik lub aromatyczna zupa podawana na ciepło. Warto jednak jeść liście botwiny na surowo w formie dodatku do kanapki czy jako bazy do zdrowych sałat.

Nowalijki - marchewka, pietruszka i seler
Jako jedne z pierwszych na rynku pojawiają się młode marchewki i seler wraz z nacią. Najlepiej użyć ich do przyrządzenia zupy jarzynowej lub poddusić na parze i jeść w formie dodatku do dań głównych. Kwietniowe warzywa korzeniowe charakteryzują się słodkim oraz aromatycznym smakiem, któremu trudno się oprzeć. Nać pietruszki, marchewki i selera świetnie sprawdzi się do ugotowania esencjonalnego bulionu.

Nowalijki - rzodkiewka
Rzodkiewka to chrupiący i aromatyczny dodatek do wiosennego twarożku, który sprawdzi się jako pożywne śniadanie oraz lekka kolacja. Jest ceniona głównie ze względu na swoją konsystencję oraz lekko pikantny smak. To niewielkie warzywo jest bardzo niskokaloryczne, a jednocześnie dostarcza organizmowi cennych witamin. Co więcej, stanowi również źródło potasu. W jednej rzodkiewce znajduje się go aż 46 mg.

Nowalijki - pomidory
Soczysty i aromatyczny pomidor to obowiązkowy element wiosennych śniadań. Dodatek ten najlepiej poświęcić na przygotowanie zdrowych kanapek lub odświeżającej sałatki z dodatkiem świeżego szczypiorku albo cebulki dymki. W tym celu warto użyć także młodej sałaty masłowej, która zawiera dużo błonnika oraz wody. Pomidor to uniwersalne warzywo, które warto wykorzystać do przyrządzenia pysznej zupy — przepada za nią niemal każdy. Takie danie to cenne źródło likopenu, który działa antynowotworowo i wspomaga pracę serca.

Nowalijki - koperek i pietruszka
Te aromatyczne zioła goszczą na co dzień w wielu polskich kuchniach, a najsmaczniejsze są właśnie wiosną – świeże, chrupiące i pełne aromatu. Koperek i pietruszkę wykorzystuje się głównie jako dodatek do zup, sosów czy gulaszów. Nadają potrawom świeżego oraz wyrazistego smaku. Co więcej, stanowią źródło substancji czynnych oraz witamin, które pozytywnie wpływają na zdrowie i samopoczucie.

Pomysły na wykorzystanie nowalijek
Ze względu na dość krótki czas dostępności nowalijek na rynku, a także ich kruchość i delikatność, warto spożywać je przede wszystkim na surowo. Pomidory, ogórki, rzodkiewka, sałata, botwinka czy koperek to doskonałe dodatki do kanapek, twarożków oraz sałatek, które nasycą na co najmniej kilka godzin, a jednocześnie nie dostarczą zbyt wielu kalorii.

Witaminy dla dzieci - jakich nie może zabraknąć w zdrowej diecie?
Warto także zastąpić nimi tradycyjne przekąski, takie jak chipsy czy ciasteczka. Wiosną lepiej postawić na słupki chrupiącej marchewki, spring rollsy z sałaty masłowej oraz soczyste plasterki ogórka. Dobrze jest również przyrządzić świeży sok z pomidorów, selera naciowego oraz pietruszki.

Na nowalijki wiele osób czeka już od pierwszych jesiennych dni. Słodki smak, głęboki aromat oraz chrupiąca konsystencja młodych warzyw pobudza apetyt, dostarcza witamin i składników mineralnych oraz poprawia nastrój. Warto eksperymentować z nowymi przepisami i jeść jak najwięcej nowalijek, by jak najbardziej urozmaicić swoje odświeżające, wiosenne menu.

Tłusty czwartek: dlaczego tradycja nakazuje jeść pączki?

Tłusty czwartek już tuż-tuż. Co roku przed cukierniami ustawiają się kolejki po pączki z różnorodnymi nadzieniami: z różą, adwokatem, karmelem, polane lukrem lub posypane cukrem pudrem. Niektórzy wykorzystają swoje umiejętności i usmażą pączki samodzielnie. Wielu z nas sięgnie też po faworki, precle czy ciastka. Czy wiesz, skąd wziął się tłusty czwartek? Dlaczego tradycja nakazuje jeść pączki w tłusty czwartek?

Geneza tłustego czwartku

Nie każdy wie, że tłusty czwartek to tradycja wywodząca się z czasów pogańskich, symbolizująca pożegnanie zimy i powitanie wiosny. Wówczas szczególnie pożądane były tłuste potrawy: mięso pod każdą postacią czy bigos. Popularne były także pączki z ciasta chlebowego, nadziewane słoniną.

W kuchni polskiej pierwsze pączki smażono najczęściej na smalcu i podawano ze skwarkami. Tradycja tłustego czwartku i jedzenia pączków w wersji słodkiej zawitała do naszego kraju w XVI wieku. Dzień ten był początkiem tzw. „tłustego tygodnia”, czasu zabaw i obfitego jedzenia. Po nim następował Wielki Post, podczas którego nie jedzono mięsa, produktów odzwierzęcych oraz słodkości. Pączki w tamtym czasie były bardzo twarde, niektóre z nich zawierały orzech lub migdał. Kto trafił na pączka z dodatkiem, według przesądu miał żyć w szczęściu i dostatku przez cały najbliższy rok.

Jak zrobić pączki w domu?

Wiele osób ma obawy przez samodzielnym przyrządzeniem pączków. Uważa się, że jest to zadanie bardzo czasochłonne i wymagające eksperckiej wiedzy. Kluczem do uzyskania pysznych pączków jest właściwe wyrobienie ciasta.

Jak zrobić ciasto na pączki? Tradycyjne pączki robi się z ciasta drożdżowego, do którego potrzebujemy:

• mąki pszennej,
• jajek,
• masła,
• mleka,
• drożdży,
• cukru.

Po wyrobieniu ciasta na gładką, elastyczną masę należy odstawić ją do wyrośnięcia, po czym wykroić z niej krążki, np. za pomocą szklanki. Kolejno na połowę krążków nakłada się nadzienie (np. marmoladę, karmel) i przykrywa drugim krążkiem, zlepiając brzegi. Następnie pączki znowu odkłada się do wyrośnięcia, po czym zanurza w mocno rozgrzanym oleju i smaży z obu stron. Jak długo należy smażyć pączka? Tylko ok. 2 minut! To jednak niejedyny sposób nadomowe pączki. Aktualnie można wybierać wśród wielu przepisów na ciekawe i innowacyjne słodkości, idealne na tłusty czwartek, np. puszyste pączki bananowo-kokosowe. Osoby dbające o linię również znajdą coś dla siebie – może fit pączki pieczone w piekarniku czy pieczone fit pączki jaglane?

Dlaczego należy zjeść chociaż jednego pączka w tłusty czwartek?

Według polskiej tradycji każdy powinien zjeść chociaż jednego pączka w tłusty czwartek – aby mu się wiodło aż do końca roku. Co więcej, zjedzenie pączka (faworka, ciastka lub innego przysmaku!) w miłym towarzystwie poprawia nastrój.

Cytrusy mają wiele prozdrowotnych właściwości. Warto je jadać zwłaszcza zimą, gdy kończy się sezon na świeże rodzime owoce, a zaczyna sezon... przeziębień. Sprawdź, jakie są rodzaje owoców cytrusowych i jakie mają wartości odżywcze.

Owoce cytrusowe są dobrym źródłem przede wszystkim witaminy C, ale też witamin z grupy B, folianów i licznych składników mineralnych. Owoce cytrusowe zawierają także błonnik pokarmowy oraz flawonoidy.

Dzięki zawartości witaminy C wzmacniają odporności organizmu i poprawiają wchłaniania żelaza z diety, tym samym zapobiegając anemii.

Mają również korzystny wpływ na zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu (dzięki alkalizującym właściwościom). Ich regularne spożywanie przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu LDL we krwi oraz poziomu homocysteiny, co zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Rodzaje cytrusów

Grapefruit to owoc powstały ze skrzyżowania słodkiej pomarańczy i pomelo. Wywodzi się z Barbadosu. W sklepach można spotkać grapefruit różowy, biały, zielony lub czerwony kolor. Grapefruit ma kwaśny, lekko gorzki smak, za co odpowiada zawarta w niej substancja o nazwie merkaptan. Grapefruit czerwony i różowy jest źródłem likopenu - związku o właściwościach przeciwutleniających.

Pomarańcza pochodzi ze starożytnych Chin. Podobnie jak inne owoce cytrusowe jest dobrym źródłem witaminy C. Zawiera także karotenoidy (β- karoten, luteina), flawonoidy oraz związki lotne (m.in.: aldehydy, estry, terpeny), które są odpowiedzialne za aromat pomarańczy. Dodatkowo jest źródłem witamin z grupy B oraz potasu.

Cechy sensoryczne tego owocu zależą od warunków uprawy, dojrzałości w okresie zbiorów oraz warunków i czasu przechowywania. Miąższ pomarańczy przybiera barwę od jasno pomarańczowej do ciemno pomarańczowej. Ma słodko-kwaśny smak.

Mandarynka ma lekko spłaszczony kształt, a jej smak jest delikatniejszy i słodszy niż pomarańczy. Mandarynka charakteryzuje się jędrnym i lekko miękkim miąższem oraz cienką skórką, która łatwo oddziela się od miąższu. Zawiera nieznaczne ilości witamin i składników mineralnych, spośród mikroelementów wyróżnia się zawartością witaminy C.

Pomelo to największy i najcięższy (może ważyć nawet 2 kg) owoc cytrusowy. Charakteryzuje się białym, zielonym lub czerwonym miąższem, który otoczony jest grubą skórką i gorzką błoną, oddzielającą segmenty miąższu (Uwaga! jest ona niejadalna). Pomelo jest bogate w witaminę C, potas i pektyny.

Klementynka pochodząca z Algierii to owoc powstały ze skrzyżowania mandarynki i słodkiej pomarańczy. Jest soczysta i łatwo ją obrać ze skórki. Spośród wszystkich mikroelementów wyróżniaj się zawartością witaminy C.

Cytryna charakteryzuje się jajowatym, zwężającym się ku dołowi kształtem. Jednak cytryna może także przybierać inne kształty, co zależy od warunków uprawy. Miąższ świeżego owocu ma żółtą barwę (przejrzałe owoce przybierają żółto-pomarańczowy kolor). Cytryna najczęściej ma kwaśny smak, choć czasami może być lekko słodka. Jest dobrym źródłem witaminy C oraz witaminy B1, polifenoli, terpenów i garbników.

Owoce limonki mają okrągły kształt oraz zieloną skórkę i miąższ. Cechuje się kwaśnym smakiem - kwaśniejszym niż cytryna. Limonka jest źródłem witaminy C, ale zawiera jej mniej niż cytryna. Dodatkowo limonka jest bogata w polifenole i terpeny.

Owoc kumkwatu kształtem i barwą przypomina pomarańczę, jednak jest od niej znacznie mniejszy. Jadalna skórka kumkwatu jest miękka i słodka, zaś miąższ charakteryzuje się kwaśno-gorzkim smakiem. Kumkwat jest bogaty w witaminę C oraz β- karoten.

Cytrusy - zastosowanie w kuchni

Owoce cytrusowe to doskonała przekąska na drugie śniadanie lub podwieczorek. Dobrze sprawdzą się także jako składnik sałatek owocowych, warzywno-owocowych oraz smoothie, koktajlów i soków.

Owoce można też podawać na śniadanie w formie dodatku do musli, granoli, omletów czy pancakes. Mogą też stanowić dodatek do ciasteczek, ciast, muffinków, domowych batoników zbożowych oraz bazę do przetworów owocowych.